Circulariteit? Hoe ga ik hiermee aan de slag op mijn scholen

Het is de week van de circulaire economie! En dat kunnen we als Kenniscentrum Ruimte-OK natuurlijk niet aan ons voorbij laten gaan. Goed om dus even stil te staan bij circulariteit in het onderwijs.

Om te beginnen even kort, wat is circulair ook al weer? We horen de term steeds vaker, maar hoe doe je nu iets circulair? Circulariteit gaat er van uit dat de producten van nu de grondstoffen zijn van morgen. Grondstoffen die we al hebben hergebruiken of recyclen. Zo voorkom je dat iets in de afvalketen terecht komt en zodoende het klimaat of het milieu belast. Iets blijft in de cirkel, vandaar dus circulair.

De afvalhiërarchie
Nu gaan we nog een stap verder, ouderwets circulair denken ging niet verder dan recyclen. Wat als we het product überhaupt niet zouden gebruiken? Of iets anders ervoor in de plaats gebruiken dat minder milieubelastend is? Modern circulair denken gaat daarom dan ook een paar stappen verder. Het gaat vooral over het voorkomen dat iets in de cirkel terecht komt. En als het er dan al in zit dat het dan zo lang mogelijk zijn waarde behoud.

Aan de slag met circulariteit op je school
Als je op je school aan de slag wilt met circulariteit dan is dat bijna overal in mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan nieuwbouw of renovatie van de school. Of inkoop van lesmiddelen en afvalinzameling. Ter inspiratie delen we een aantal voorbeelden:

Nieuwbouw of renovatie

• Bij het bouwen van een school is het goed om de architect al na te laten denken over het herbruikbaar maken van gebouwdelen na afloop van de technische levensduur. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan door gebouwelementen zoals muren zo te maken dat ze demontabel zijn, je kan dan later de elementen weer hergebruiken om er een nieuwe muur van te maken.
• Het is ook circulair om de school zo te ontwerpen dat een eventuele vervolggebruiker het gebouw makkelijk geschikt kan maken voor een andere gebruiksfunctie. Als je bijvoorbeeld flexibele binnenwanden gebruikt hoeft het gebouw misschien niet gesloopt te worden als er bijvoorbeeld later een bibliotheek in het pand komt.
• En uiteraard is renovatie van een gebouw ook vaak mogelijk in plaats van slopen en nieuwbouwen. Een gebouw heeft veel ‘embodied energy’, ofwel opgeslagen energie in al zijn gebouwelementen en als je bijvoorbeeld het casco van het gebouw kan hergebruiken is dat een stuk beter voor het milieu. En wie vindt die oude gebouwen in de stad nou niet mooi? 
• Ook aan de slag met duurzaam en circulair onderhouden, bouwen of renoveren? Het ondersteuningsprogramma www.scholenopkoersnaar2030.nl helpt je verder.

Gescheiden afval inzamelen of plastic weigeren bij de voordeur

• Een ander voorbeeld is gescheiden afval inzamelen. Veel scholen scheiden al papier en glas maar willen ook met scheiding van plasticafval aan de slag. Dit kan soms lastig zijn omdat de afvalinzamelaar het plastic niet apart wil ophalen. Je kunt dan twee dingen doen, bijvoorbeeld door plastic zo veel als mogelijk te voorkomen. Start een project samen met de kinderen en de ouders waarin je ze bewust maakt van de impact van plasticafval op het milieu en ze vraagt voortaan het brood in bijvoorbeeld een recyclebare bamboe broodtrommel mee te geven. Zo voorkom je dat het plastic überhaupt je school in komt. En wil je toch je plastic afval gescheiden op laten halen, zoek dan een afvalinzamelaar die dat wel wil doen. Rijkswaterstaat heeft samen met een aantal partijen een leuke site met tips en tools hiervoor opgesteld. Zie onder andere de site www.afvalopschool.nl en www.slimmetschoolafval.nl.

Zelf energie opwekken

• Een ander voorbeeld is duurzame stroom opwekken met zonnepanelen. Bij normale elektriciteitsproductie komt CO2-emissie vrij bij de energiecentrale. CO2-emissie die in de lucht komt kun je ook zien als een afvalproduct. Zonnepanelen veroorzaken uiteindelijk ook afval maar met een lagere milieu impact omdat delen van de zonnepanelen gerecycled kunnen worden.
  Nog geen zonnepanelen op je school? De www.schooldakrevolutie.nl helpt je verder.

Circulaire lesmaterialen inkopen

• Sommige lesmiddelen zijn zo gemaakt dat ze na afloop van de gebruiksduur moeilijk her te gebruiken of te recyclen zijn, je kan er dan niets anders meer mee dan weggooien. Denk bij de aanschaf van lesmiddelen al na over de circulariteit van een bepaald product. Je kan dit ok vragen aan de partij waar je de middelen aanschaft. En hebben ze geen circulair geproduceerde materialen, zoek dan een leverancier die dat wel heeft.
  Wil je op je school aan de slag met circulair inkopen? Expertisecentrum Aanbesteden Pianoo heeft veel informatie over dit onderwerp.

Leren uit de praktijk

En wil je eens bij een andere school gaan kijken hoe zij met duurzaamheidsthema’s zoals circulariteit omgaan? Kijk dan op de site van het ondersteuningsprogramma Scholen op Koers naar 2030. Daar staan naast diverse tips en tools ook praktijkervaringen van andere scholen die bijvoorbeeld een circulair schoolgebouw hebben gerealiseerd. Spieken mag!